Dinh dưỡng hợp lý trong mùa hè

Các bệnh hay gặp liên quan đến nhiệt độ cao là say nắng, cảm do thay đổi nhiệt độ khi di chuyển từ chỗ nắng nóng vào phòng máy lạnh và ngược lại, viêm mũi – họng, viêm phế quản- phổi…

Thời tiết nóng làm tiết nhiều mồ hôi gây rôm sẩy, chốc lở, nhiễm trùng da… cũng như gây ra các bệnh đường tiêu hóa như tiêu chảy cấp, tiêu chảy nhiễm trùng, ngộ độc thức ăn… do thức ăn dễ ôi thiu. Bên cạnh đó, các bệnh truyền nhiễm như tay – chân – miệng, cúm, bệnh do muỗi là trung gian truyền bệnh như sốt Dengue/ sốt xuất huyết, viêm não… cũng gia tăng mạnh.

Để bảo vệ bản thân cũng như con em chúng ta khỏi bệnh lý mùa hè, có một số nguyên tắc về dinh dưỡng mà chúng ta cần biết.

Uống đúng

Trời nóng nực làm người chúng ta khó chịu, mất nhiều mồ hôi gây ra khát, và chúng ta cần cung cấp đủ nước cho cơ thể để giải nhiệt, đồng thời đảm bảo các chức năng bình thường của cơ thể.

Phải hạn chế uống nước đá quá lạnh

Mọi người có xu hướng dùng nước uống thật lạnh, thức ăn thật lạnh cho đã khát.

Thức ăn, đồ uống quá lạnh là nguyên nhân làm cho siêu vi và vi trùng ở vùng hầu họng phát triển gây viêm hô hấp trên, sốt siêu vi có hay không kèm phát ban, viêm tiểu phế quản, viêm phế quản…

Để phòng chống các bệnh lý đường hô hấp này, chúng ta phải hạn chế uống nước đá quá lạnh, nếu quá khát và nóng, hãy dùng một ít nước lọc để mát và pha thêm nước thường để bớt độ lạnh hơn.

Nhiều người cũng có xu hướng sử dụng nước khoáng thể thao, nước tăng lực, thậm chí nước biển bù trong tiêu chảy để cung cấp thêm muối khoáng và giúp đỡ mệt mỏi trong những ngày này.

Nhưng thực tế cần cẩn trọng khi sử dụng quá nhiều các loại nước này, đặc biệt là ở trẻ em và người cao tuổi, vì nhiều tác hại bất lợi.

Nước uống thể thao thường có nhiều chất khoáng, thích hợp cho các vận động viên tập luyện với cường độ cao và kéo dài, nếu dùng nhiều có thể làm dư muối khoáng, không tốt cho thận còn non yếu của trẻ và người lớn cao huyết áp.

Nếu ra quá nhiều mồ hôi hoặc vận động mạnh kéo dài trong tiết trời nắng nóng, có thể bù lại lượng khoáng bị mất để cơ thể đỡ mệt bằng nước giải khát có khoáng hay một cốc chanh muối vừa và không lạm dụng.

Nước tăng lực thường có vitamin C liều rất cao, dùng thường xuyên và kéo dài có thể là nguyên nhân gây sỏi oxalate ở đường niệu.Nước tăng lực cũng có quá nhiều đường nên không phù hợp cho trẻ em và người cao tuổi.

Trong mùa nóng, nên hạn chế sử dụng thức ăn nhiều đường, trái cây quá ngọt, cũng như thức ăn quá béo gây dư năng lượng sẽ mệt mỏi hơn, nên  hạn chế các món chiên xào, nhiều gia vị gây kích thích khó chịu.

Vẫn nên duy trì sữa và các chế phẩm sữa cho trẻ, vừa cung cấp nước, vitamin, chất khoáng cần thiết, vừa giúp trẻ duy trì tốc độ tăng trưởng, có thể chế biến thành nhiều món ăn mát, hấp dẫn để trẻ cảm thấy thú vị hơn, ví dụ yauort trái cây, sinh tố…

Trong nước tăng lực thường có hàm lượng cafein hoặc các chất kích thích thần kinh như chất guarana (1g guarana chứa đến 40mg caffein, bình thường trong 1 lon nước ngọt chứa caffein khoảng 24mg). Caffein giúp tăng tỉnh táo, tăng tập trung, tăng vận động… nhưng nhiều sẽ gây tác dụng ngược như mệt do tăng nhịp tim, rối loạn giấc ngủ, ảnh hưởng hệ tiêu hóa, nôn và buồn nôn, nhức đầu, mệt mỏi, tăng kích thích cơ, gồng cứng cơ… trong khi uống nhiều và đặc biệt sau khi ngừng uống.

Có tác giả đã nghiên cứu những trẻ em từ 6 – 18 tuổi uống nước chứa hàm lượng caffein cao trong 8 – 10 ngày, khi ngưng uống, các triệu chứng này xuất hiện khá nhiều. Cần hạn chế các loại nước ngọt vì càng làm khát hơn và dễ viêm họng.

Với trẻ nhỏ cũng không nên sử dụng các loại nước mát có tính lợi tiểu cao vì làm cho trẻ mất nước nhiều hơn, mà khi khát trẻ nhỏ chưa biết tự cung cấp nước uống cho bản thân.

Ngoài nước và thức ăn lạnh, việc sử dụng máy lạnh quá lạnh, dùng quạt thốc thẳng vào người, thay đổi nhiệt độ đột ngột từ bên ngoài trời quá nóng đến vào trong phòng quá lạnh cũng là nguyên nhân gây bệnh.Máy lạnh cũng làm cơ thể mất nước nhiều hơn.Không nên để máy lạnh quá lạnh, phải thay đổi nhiệt độ trong phòng dần dần để cơ thể thích nghi.Để quạt xoay chứ không đứng yên một chỗ và thốc thẳng vào người.

Chống rôm sảy

Mùa hè cũng là lúc trẻ dễ bị rôm sảy và nhiễm trùng da do đổ mồ hôi quá nhiều.

– Cần cung cấp đủ nước cho cơ thể và tắm gội hàng ngày tránh để ngứa ngáy, khó chịu do bụi bặm, mồ hôi ứ đọng cho trẻ em là biện pháp phòng tránh và điều trị tốt nhất.

– Mặc cho trẻ quần áo thoáng mát và hút mồ hôi, năng thay quần áo mỗi khi ra nhiều mồ hôi, nhất là ở những trẻ hiếu động để tránh bị cảm lạnh, chốc lở, nhiễm nấm.

– Cha mẹ nên chú ý cắt ngắn móng tay cho trẻ, rửa tay thường xuyên để giữ vệ sinh tốt và hạn chế bệnh.

– Nếu đi ra ngoài, nên che chắn cơ thể kỹ với mũ rộng vành, áo khoác và găng tay để tránh mất quá nhiều mồ hôi và bị hại da bởi nắng gắt, đây cũng là biện pháp chống say nắng.

Tắm gội hàng ngày tránh cho trẻ em là biện pháp phòng tránh và điều trị rôm sảy tốt nhất

Khi thức ăn dễ bị ôi thiu

Thời tiết mùa hè là điều kiện để vi khuẩn hoạt động mạnh khiến thức ăn nhanh chóng bị ôi thiu và gây ra ngộ độc thức ăn, độc tố của vi khuẩn trong thức ăn sẽ phát tác trong khoảng từ 12 – 36 giờ và các triệu chứng gồm buồn nôn, nôn và tiêu chảy.

Khi tiêu chảy hay nôn ói, việc bù đủ lượng nước mất đi là rất quan trọng, cho trẻ uống dung dịch oresol bằng thìa, uống chậm sẽ hiệu quả, trong trường hợp bị nặng, trẻ khát nước nhiều, nôn ói nhiều, không uống được, mệt hay phân có máu, nên đưa trẻ đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

Trẻ em và người già rất hay bị viêm nhiễm đường tiêu hóa, ngộ độc thực phẩm do có sức đề kháng và hệ tiêu hóa yếu. Bảo đảm thực phẩm an toàn là điều rất quan trọng, đồng thời phải hạn chế tiếp xúc với nguồn bệnh, không nên đưa họ tới chỗ đông người khi không thực sự cần thiết.

Phòng bệnh tiêu chảy, nên cho con bú mẹ hoàn toàn trong 4 – 6 tháng đầu và bú mẹ kéo dài đên 24 tháng hoặc lâu hơn nữa để trẻ có các kháng thể bảo vệ từ mẹ.

Cung cấp cho trẻ đầy đủ các loại vitamin và các loại nguyên tố vi lượng như kẽm, sắt, đồng, acid folic… qua thức ăn đa dạng và tươi mới. Và quan trọng hơn cả là các bậc cha mẹ phải chú ý tới việc chế biến, việc bảo quản thức ăn đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, tránh nhiễm khuẩn, nhiễm hóa chất, ôi thiu và nguồn nước cũng phải được bảo đảm vệ sinh. Nhớ rửa tay thường xuyên trước khi chế biến thức ăn, trước khi chăm sóc trẻ cũng như tập cho trẻ thói quen rửa tay trước khi ăn.

Như vậy, vào mùa hè nóng nực, việc phòng bệnh chủ yếu là nhờ cung cấp đủ nước uống, vitamin, khoáng chất và có một chế độ ăn cân đối, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngoài chế độ ăn hợp lý, giữ vệ sinh thân thể, quần áo thoáng mát, tránh dùng thức ăn đồ uống quá lạnh và sử dụng máy lạnh, quạt hợp lý cũng giúp chống được nhiều bệnh tật cho trẻ em cũng như cho cả gia đình.

Những bệnh nào đã có thuốc chủng ngừa, nên dùng cho trẻ để chủ động phòng tránh trước. Khi trẻ bị bệnh, trẻ cần được theo dõi kỹ, vẫn cho trẻ ăn uống đầy đủ và có chế độ ăn thích hợp với bệnh, cho trẻ đi khám bác sĩ sớm và tái khám đúng hẹn để việc điều trị có kết quả nhất.

BS.CKII. NGUYỄN THỊ THU HẬU

Theo Suckhoedoisong.vn